خانه / فقه اجتماعی و سیاسی / فقه مصرف فرهنگی

فقه مصرف فرهنگی

اساتید: دکتر حامد بخشی (نشست اول) / حجت‌الاسلام‌ دکتر علی‌الهی (نشست دوم)

چکیده: 

در ابتدا دکتر بخشی به نظریات بزرگانی اشاره کرد که به مصرفی‌شدنِ فرهنگ تأکید دارند. او گفت ما هرچه به سمت قرن ۲۱ نزدیک می‌شویم وجه مصرفی پررنگ‌تر ‌شده و مصرف‌زدگی وجه متمایزکنندۀ آنها از طبقۀ فروتر است. اینکه یک فرد اگر بتوان نشان بدهد من آدمی نیستم که نیازمند باشم ‌کار کنم و بلکه می‌توانم بدون اینکه کار بکنم درآمد و روزی داشته باشم به این فراغت متظاهرانه می‌گفتند که ویژگی افراد طبقۀ فرادست بود. اما در جوامع گسترده که گمنامی‌های اجتماعی بیشتر می‌شود، فراغت‌های متظاهرانه، کارکرد خودش را از دست می‌دهد و ما شاهد مصرف متظاهرانه هستیم. یعنی افرادی که می‌خواستند نشان دهند که می‌توانند هرچه بیشتر مصرف کنند و چیزی که به چشم می‌آمد مصرف و نمایش مصرف بود و عمدتاً مخصوص طبقه متوسط است. استاد در ادامه وارد بحث صنعت فرهنگ شد که به مسئله تولیدات فرهنگی انبوه در جوامع جدید می‌پردازد. ایده این است که برخلاف جوامع قدیم، ما شاهد جامعه‌ای هستیم که در آن فرهنگ یا کالاهای فرهنگی به‌صورت یکسان و ماشینی و انبوه تولید می‌شود و این تولید انبوه بدون درنظرگرفتن ویژگی‌های تک‌تک افراد منجر به ویژگی‌هایی در مصرف‌کنندگان می‌شود و لذا مصرف‌کننده آن‌گونه خواهد بود که تولیدکنندگان خواهانند! به سه نظریه در مصرف فرهنگی اشاره شد که برخی رویکرد منفعل به مصرف‌کننده دارند، و دوم، رویکرد ارتباطی است و رویکرد سوم هم ابداعی به همین تناظر است.

دکتر علی الهی در نشست بعد، با بسط این پرسش که حال چرا ما جرأت می‌کنیم که از فقه مصرف صحبت کنیم یعنی حال که این‌دو پارادایم (فقه و مصرف فرهنگی) این‌قدر از هم فاصله دارد و با این فاصله زیاد یا با این‌تباین فاصله‌دار چطور این‌دو جهان را به هم نزدیک کنیم؟ گفت یک تصویر در نزدیک‌سازی جهان مصرف فرهنگی و جهان فقه این است که حق را به‌مثابه قانون ببینیم. یعنی این مکلف را عبد نبینیم. یعنی اولاً او یک شهروند است که می‌خواهد قانون را رعایت کند و نیز مولا را هم مولایی نبینیم که فقط منتظر کیفرخواست باشد. او در ادامه به مدنیت و فقه عمران و موسیقی ‌پرداخت و از جامعۀ علمی خواست دایرۀ دخالت فقه و فقها را در ریزمسایل شهری و شهروندی هم بدانند؛ زیرا با این فقهِ توضیح‌المسائلی کار پیش نمی‌رود.

دریافت متن کامل نشست دریافت متن کامل نشست – فرآوری و ارجاع دهی شده

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *