نویسنده: عبدالله جهانگیر
استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین علی رحمانی
استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین محمد الهی خراسانی
استاد داور و نماینده مرکز تخصصی: سید محمد تقی شوشتری
استاد داور و نماینده مدارج علمی حوزه خراسان: حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد میرزایی
چکیده:
در زمان کوتاه حکومت امیرالمؤمنین علیه السلام افراد و جریاناتی در جامعۀ آن روز پدید آمدند که با روشهای گوناگون به مقابله و مخالفت با ایشان پرداختند. حضرت هم بالطبع به عنوان حاکم جامعۀ اسلامی بر خود لازم میدید که در مواجهه با چنین افراد و جریاناتی، روشهایی برای خنثیسازی اندیشه و رفتار آنان در پیش گیرد. یکی از منابع روایی در دسترس که میتواند تا اندازهای ما را با مواجهۀ حضرت در قبال مخالفان خود رهنمون سازد، کتاب شریف نهجالبلاغه است. حضرت در این کتاب، مخالفان و غرضورزان را توصیف کرده و برخورد و مواجهۀ خود را با آنها به فراخور شخصیت و شرایط حاکم بر آن زمان، بیان کرده است.
تلاش ما در این نوشتار این است که با رویکرد روشمند فهم متن، روش مواجهۀ امیرمؤمنانA با مخالفان را از نهجالبلاغه گردآوردی نموده و ضمن تبیین و تحلیل این روشها و بیان مختصری از مباحث فقه الحدیثی، بخشی از تاریخ اسلام را که در این کتاب شریف جمعآوری شده است، بررسی شود. از جمله روشهای مواجهۀ امامA با مخالفان میتوان به تبیینگری و پاسخگویی، توصیه و نصیحت نسبت به آنان، عدالتگستری و مدارای با مخالفان، برخورد با رذائل اخلاقی آنان در قالبهای مختلف، مانند مذمت و نکوهش، تهدید و اتمام حجت، بصیرتافزایی یاران در برابر مخالفان و مقابلۀ نظامی، اشاره داشت. در دوران معاصر با توجه به تشکیل حاکمیت سیاسی و از طرفی مورد غفلت واقع شدن نهجالبلاغه که یکی از منابع روایی ارزشمند موجود است، ضرورت پرداختن به این بحث دو چندان میشود.
واژگانکلیدی: امامعلی، سیرۀ علوی، سیرۀ حکومتی، روش مواجهه با مخالفان، نهجالبلاغه