وب سایت نشریه جستار انعکاس آثار علمی فرهنگی دانش پژوهان،اعضای حلقه های علمی تبلیغی، دانش آموختگان اداره کل آموزش و فضلای حوزه
نویسنده: مهدی عصمتی
استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا دانشور ثانی
استاد مشاور: دکتر عباسعلی سلطانی
استاد داور و نماینده مرکز تخصصی: حجت الاسلام و المسلمین سید محسن حسینی فقیه
استاد داور و نماینده مدارج علمی حوزه خراسان: حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد باقر گرایلی
چکیده:
قواعد فقه یکی از اصول کلی در حقوق اسلامی است. هر قاعده براساس ملاک و فلسفۀ خاصی تشریع شده است و مفاد هریک ناظر به اهداف و مقاصد شریعت میباشد. فقها و حقوقدانان با در دست داشتن ملاک هر قاعده فقهی میتوانند، حکم موارد فرعی را مشخص کنند. از آنجا که این قواعد، نقش کلیدی در پویایی فقه اسلامی دارند، بررسی آنها دقت و موشکافی در مفاد و مصادیق هر قاعده راه را برای حل مسائل مستحدثه هموار میسازد.لزوم پرداختن به این اصول کلی با توجه به گسترش زندگی اجتماعی،رشد روز افزون علوم، تغییر وضعیت زندگی و ظهور نیازهای جدید و همچنین رشد عقلی کاملاً محسوس است.قواعد فقه جزا به دلیل عدم تشکیل حکومت اسلامی کمتر مورد پژوهش، کنکاش و استفاده قرار گرفته است، به همین دلیل در قوانین جزائی نگرشهای کلی و کلان نسبت به قواعد فقه جزائی صورت نگرفته است در حالیکه ساختار و مبانی حقوق جزای اسلامی متأثر از قواعد فقهی میباشد.در این رساله، به بررسی یکی از قواعد فقهی یعنی قاعده درء پرداخته شده است.قاعده درء از مهمترین قواعد فقهی- حقوقی است که از اهمیت ویژه ای در حقوق جزا برخوردار میباشد. نام این قاعده از حدیث نبوی مشهور «ادرئوا الحُدودَ بالشُبهات» اتخاذ شده که متفق بین شیعه و اهلسنت است و به این معنی است که در موارد شبهه مجازاتها را ساقط کنید. این قاعده، یکی از ممیزات قوانین جزایی اسلام و بیانگر تاکید شارع مقدس بر رعایت عدالت و حمایت از حقوق متهمان میباشد.در این تحقیق بعد از بیان مقدمه و معنای واژه «درء» دیدگاه اندیشمندان فقه و حدیث پیرامون سند حدیث قاعده درء مدّنظر قرار گرفته و در ادامه به منابع روایی آن از دیدگاه مذاهب خمسه نیز اشاره شده استضابطه تحقق شبهه نیز یقین یا دلیل معتبر مرتکب به جایز بودن عمل خود میباشد و صرف ظن وگمان به جایز بودن عمل کفایت نمیکند.همچنین به نظر نگارنده قلمرو قاعده درء تنها مختص به حدود به معنای اخص نیست،بلکه در مباحث قصاص و تعزیرات نیز ساری و جاری است.
واژگان کلیدی: قاعده درء،شبهه،حد،قصاص،دیات،تعزیرات
