وب سایت نشریه جستار انعکاس آثار علمی فرهنگی دانش پژوهان،اعضای حلقه های علمی تبلیغی، دانش آموختگان اداره کل آموزش و فضلای حوزه
نویسنده: شیما سیبویه
عضو حلقه علمی بلاغ خواهران
چکیده: مصرف‌گرایی تهدید مهمی برای جامعه اسلامی است. در مقابل استفاده درست و تعریف الگوی مناسب مصرف از جمله ضرورت‌های اکنون کشور است. برای دست یابی به این مهم دو نکته دارای اهمیت است، نخست تعیین اولویت‌های اساسی مصرف در آموزه‌های اسلامی است و دیگر، توجه به نقش خانواده، دولت، مبلغان، گروه‌ها و رسانه‌ها در این موضوع می‌باشد که با بهره‌گیری از روش‌های شناختی، عاطفی و رفتاری و از راه اصلاح ساختارها و فرهنگ سازی، اطلاع رسانی و نظارت می‌توانند در این زمینه نقش آفرینی کنند.
واژگان کلیدی: مصرف‌گرایی، اصلاح الگوی مصرف، اولویت‌های مصرف، نقش دولت، نقش مبلغان، روشِ شناختی و عاطفی و رفتاری، اصلاح ساختارها، فرهنگ سازی، نظارت، پیامدها.
مقدمه
اصلاح الگوی مصرف به معنای برنامه ریزی برای استفاده بهینه از امکانات و منابع است. در آیات قرآن و روایات هم بر این امر مهم تأکید شده است. استفاده از امکانات در حدّ متعادل بهترین روش مصرف است. اسلام در کنار توصیه به بهره مندی از نعمت‌ها، پیروانش را از مصرف گرایی بازداشته است. از دیدگاه اسلام، هم سختگیری در استفاده از نعمت‌های حلال نارواست و هم زیاده‌روی و اسراف. زیرا سخت گیری در مصرف به محروم ماندن افراد از لذت‌های حلال می شود و اصراف به هدردادن اموال و لرزان ساختن پایه‌های اقتصادی فرد و جامعه می انجامد. از دیدگاه اسلام اصلاح الگوی مصرف با میانه‌روی ممکن می شود نه با افراط و تفریط.
در صورت به کارگیری درست امکانات، وابستگی‌ها کاهش یافته و اقتصاد شکوفا می شود و فرهنگ الگوی مصرف در جامعه نهادینه می‌شود. بسیاری از افراد جامعه آگاهی لازم را از چگونگی مصرف درست در اختیار ندارند و مصرف درست را به معنای مصرف نکردن یا کم مصرف کردن می دانند در حالی که باید روش درست را از راه های مختلف آموزش داد.
در این مقاله تأکید می شود که می توان از راه آموزش آموزه‌های دینی و روش‌های تبلیغی مناسب به این مهم دست پیدا کنیم. از جمله این روشها تقویت احساس مسئولیت است. انسانی که خود را مسئول می‌داند و از وجدانی بیدار و آگاه برخوردار است، زندگی سامان مندی دارد و به خود و دیگران زیانی نمی رساند. رعایت اولویت‌ها در تخصیص درآمد و هزینه آن، از دیگر روشها برای دستیابی به الگوی مصرف مناسب، و جلوگیری از نارسایی‌ها و تضییع حقوق دیگران است، ضرورت این کار برای آنانکه درآمد محدودتری دارند نمود بیشتری دارد[۱].
مصادیق مصرف‌گرایی
استفاده صحیح از نعمت‌های خداوند از بزرگ‌ترین دغدغه‌های پیشوایان دین بوده است. در سیره اهل بیت: قناعت جایگاه ویژه ای دارد. این در حالی است که پیروان ایشان در ایران گرفتار مصرف‌گرایی شده‌اند. در مقایسه آمار مصرف ایران با کشورهایی مانند فرانسه، چین، ژاپن و … به این نتیجه می رسیم که امروزه ایرانیان در شمار پرمصرف‌ترین مردمان به حساب می آیند:[۲]
ایران در مصرف انرژی و سوخت و در میزان یارانه پرداختی به بنزین نخستین کشور در میان کشورهای جهان است. بیش از ۳۶ درصد از مصرف بنزین خاورمیانه در سال ۲۰۰۷ در ایران مصرف گردیده است. متوسط مصرف سوخت خودروهای بنزینی در کشورمان حدود ۱۱ لیتر در روز است در حالی که متوسط مصرف سوخت در کشورهای دیگر نظیر آلمان و ژاپن۵،۲ لیتر و انگلیس۵،۳، فرانسه۹،۱ ، کانادا ۵،۶ و آمریکا ۳،۷ لیتر در روز است.
میزان مصرف سوخت در ایران درهر ده سال ۲ برابر می‌شود، در حالی که در جهان به طور متوسط هر ۵۰ سال یک‌بار میزان مصرف سوخت دو‌برابر می‌شود. هر ساله بیش از ۳۸ درصد بودجه سالانه دولت به یارانه بنزین اختصاص می‌یابد، در‌حالی که در صورت مصرف استاندارد، ایران می‌تواند یکی از صادرکنندگان بنزین باشد.
میزان مصرف گاز طبیعی در ایران در سال ۲۰۰۱ ، ۶۸ میلیارد مترمکعب بوده است که با احتساب متوسط رشد سالانه ۳/۱۰ درصد، به ۱۲۳ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۰۸ رسید و پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۱۲ میلادی این میزان به ۲۷۷میلیارد مترمکعب برسد. با ادامه این روند در سال‌های آینده ایران به یک مصرف‌کننده بزرگ گاز طبیعی در جهان تبدیل خواهد شد. براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، ایران دومین کشور جهان در پرداخت یارانه انرژی با رقم ۳۷ میلیارد دلار در سال است. مصرف سالانه انرژی ایران بیش از ۵ برابر مصرف سرانه کشوری مانند اندونزی با ۲۲۵میلیون نفر ،۲ برابر چین با یک میلیارد و سیصد میلیون نفر و ۴ برابر کشور هند با یک میلیارد و ۱۲۲ میلیون نفر جمعیت است. در مصرف برق هم ایران نوزدهمین کشور پرمصرف جهان است. و یارانه پرداختی دولت در این بخش بیش از ۴ هزار میلیارد تومان است.
متوسط مصرف انرژی در بخش ساختمان و مسکن هم به ازای هر مترمربع ۶/۲ برابر متوسط مصرف در کشورهای صنعتی است که در بعضی از شهرهای کشورمان این رقم به حدود ۴ برابر هم می‌رسد.
در بخش ارزاق و کالا هم وضع به همین صورت است. سرانه مصرف نان در ایران حدود ۱۶۰ کیلوگرم در سال است که نسبت به کشورهای اروپایی نظیر فرانسه که ۵۶ کیلوگرم و در آلمان ۷۰ کیلوگرم در سال است، بیش از ۲ تا ۳ برابر است. الگوی مصرف آب آشامیدنی بر اساس اعلام بانک جهانی برای هر نفر در سال یک مترمکعب و برای مصارف عمومی به ازای هر نفر ۱۰۰ متر مکعب در سال است. بر این اساس در کشور ما ۷۰ درصد بیشتر از الگوی جهانی، آب مصرف می‌شود.
سرانه مصرف شکر در ایران ۲۹ کیلوگرم است در حالی که میانگین مصرف شکر در جهان ۲۲ کیلوگرم می‌باشد. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که ایرانیان ۳ درصد بیشتر از میانگین جهانی روغن مصرف می‌کنند و مصرف میوه در ایران هم ۴ برابر استاندارد جهانی است.
تعیین اولویت‌های اساسی مصرف در آموزه‌های اسلامی
بر اساس آموزه‌های اسلامی، اولویت‌های اساسی مصرف را می‌توان در مواردی از جمله خوراک، پوشاک، نظافت و بهداشت قرار داد. در منابع روایی شیعه در مورد مصرف این مصادیق و امکانات توصیه‌های ویژه ای شده است که نشان از اهتمام اسلام به مصرف صحیح دارد. امام رضا۷ در این باره می فرماید: «أَنَّ اللهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالیَْ لَمْ یُبِحْ أَکْلًا وَ لَا شُرْباً إِلَّا مَا فِیهِ الْمَنْفَعَـۂُ وَ الصَّلَاحُ وَ لَمْ یُحَرِّمْ إِلَّا مَا فِیهِ الضَّرَرُ وَ التَّلَفُ وَ الْفَسَادُ فَکُلُّ نَافِعٍ مُقَوٍّ لِلْجِسْمِ فِیهِ قُوَّہٌ لِلْبَدَنِ فَهُوَ حَلَالٌ…»[۳].
خدای متعال هیچ خوردنی و نوشیدنی را جایز نکرده مگر آنچه در آن سود و صلاحی است، و هیچ چیز را ممنوع نکرده مگر آنچه در آن زیان و نابودی و تباهی بوده است. پس هرچه سودمند و توان بخش جسم باشد و به بدن آدمی نیرو دهد، حلال است.
در نظام تولید و اداره اقتصاد زندگی انسان، آب سهم حیاتی دارد. آب مادَر بسیاری از صنایع و تولیدات است و کشاورزی بدون آن ممکن نیست. وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍ[۴]و هر چیز زنده‌ای را از آب پدید آوردیم.
همچنین انسان بدون غذا نیز نمی‌تواند زندگی کند و نان اصلی ترین ماده غذایی است.
امام باقر۷ می فرمایند: «اِنَّ اللهَ عزّوجلّ خَلَقَ ابْنَ آدَمَ أَجْوَفَ وَ لَا بُدَّ لَهُ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَاب…» .
خداوند آدمی را دارای شکمی آفرید، پس برای او خوردنی و نوشیدنی ضروری است.[۵]
امام صادق۷ درباره نان می فرمایند: «أَنَّ رَأْسَ مَعَاشِ الْإِنْسَانِ وَ حَیَاتِهِ الْخُبْزُ وَ الْمَاء»، بی‌گمان اصل ترین منبع معیشتی و حیاتی انسان آب و نان است.[۶]
انسان برای زندگی دنیایی به خوراک (نان و آب و…) نیاز دارد. حیات معنوی و سیر روحی و باطنی انسان نیز وابسته به ادامه حیات مادی و وجود لوازم و شرایط آن است.
رهبران راستین الهی با شناخت جنبه های واقعی انسان، در برنامه‌ریزی‌های اجتماعی به آن توجه داشته اند. اخلاق و اقتصاد و مادیت و معنویت با هم پیوندی ناگسستنی دارند؛ زیرا پرستش باید با ابزار مادی و انرژی فیزیکی صورت گیرد و این بدون توان بدنی و جسمی امکان ندارد.
یکی دیگر از مصادیق مصرف، لباس و پوشش است. لباس از ضروریات زندگی است و کاربردهای مختلفی می تواند داشته باشد. قرآن کریم در این باره می فرماید:
«وَ جَعَلَ لَکُمْ سَرابِیلَ تَقِیکُمُ الْحَرَّ وَ سَرابِیلَ تَقِیکُمْ بَأْسَکُم»
شما را جامه‌هایی داد که از گرما نگاهتان دارد و پیراهن‌هایی (زره‌هایی) که در جنگها نگاهتان دارد.[۷]
بهداشت و نظافت هم دارای اهمیت ویژه‌ای است. در قرآن کریم شستشو، وضو، غسل، طهارت و پاکیزگی و … بارها مورد تأکید قرار گرفته و آب، طهور و پاک‌کننده معرفی شده است.
«وَ یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِه»[۸] از آسمان آب فرو می‌فرستد تا شما را با آن پاک گرداند.
این خطاب متوجه همه انسان‌هاست و همه موظف‌اند با این نعمت خداداد خود را پاک و پاکیزه سازند. بنابراین ضرورت دارد که با مصرف درست و بهینه، از اتلاف بی‌رویه آن پرهیز نمایند.
آراستگی ظاهری دارای اهمیت زیادی است. ازجمله اموری که باعث این آراستگی می شود استفاده از عِطر و بوی خوش است. در این باره روایات فراوانی وجود دارد:
امام علی۷ می فرمایند: «إِنَّ اللهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ یُحِبُّ أَنْ یَریَْ أَثَرَ النِّعْمَـۂ عَلیَْ عَبْدِهِ»[۹] خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد و دوست دارد که آثار نعمتش را در سیمای بندگانش ببیند.
امام رضا۷ هم می‌فرماید: «الطِّیبُ مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاء»[۱۰] خوش بویی و استفاده از عطر از اخلاق پیامبران است. انسان‌ها با استفاده صحیح و به‌جا از این مواهب الهی (زینت و بوی خوش) می‌توانند به زندگی خود شادابی و طراوت ببخشند. البته این در صورتی است که زیاده‌روی ننمایند و به اسراف‌کاری کشیده نشوند.
نقش دولت، گروه‌ها، مبلغان و سازمان‌ها به ویژه رسانه‌ها در تبیین و مدل‌سازی الگوی مصرف فراهم آوردن شرایط لازم برای اصلاح الگوی مصرف، وظیفه‌ای چند بعدی است که فرد و خانواده و گروه‌ها و دولت در آن نقش دارند. در این زمینه همه مسئول‌اند و باید با برنامه‌ریزی خردمندانه و بر اساس آموزه های دینی، نظام مصرف خویش را اصلاح کنند.
نقش خانواده
با توجه به اینکه بیشتر فعالیت‌های اقتصادی بانوان در خانواده است، مادران می توانند با مدیریت صحیح این بخش، نقش مهمی در اصلاح الگوی مصرف داشته باشند. زنان باید با راه های درست مصرف کردن آشنا شوند. بسیاری از خریدها، مبتنی بر نیازها نیست و بر اساس عادت یا تقلید از دیگران صورت می گیرد. هر اندازه دانش، آگاهی، و بینش اقتصادی زنان بیشتر شود شیوه مصرف هم بهبود خواهد یافت. اگر مادران به فرزندان خود روش صرفه‌جویی را نیاموزند، الگوهای مصرف نامناسب جایگزین الگوی مصرف مناسب خواهد شد. زنان به علت حضور بیشتر در منزل حتی می توانند میزان مصرف انرژی (برق، آب و گاز) را مدیریت کنند.[۱۱]
وظایف مبلغان دینی
بزرگان روحانیت همواره در زهد و وارستگی و خدمت رسانـی، الگوی شاخص امّت اسلامی بوده و در هرگونه اصلاح راستین، پیشگام و راهنما بوده‌اند. روحانیت شیعه براساس رهنمودهای قرآن و سنت معصومین: قلیل المؤونـۂ و کثیر المعونـۂ بوده اند. رعایت زیّ طلبگی، افتخار عالمان و فاضلان و پرورش یافتگان دامان حوزه‌هاست.
زهد و وارستگی، شرط صلاحیت رهبران فکری و فرهنگی و سیاسی جامعه اسلامی است و خداوند برای همه پیامبران چنین شرط فرموده است که نسبت به زر و زیور و تشریفات و تعلقات زندگی زاهد باشند و چشم طمع بر مال و منال و جاه و جلال دنیوی ندوزند.[۱۲]«وَ شَرَطْتَ عَلَیهِمُ الزُّهْدَ فِی دَرَجَاتِ هذِهِ الدُّنْیا الدَّنِیّـۂِ وَ زُخْرُفِهَا وَ زِبْرِجِهَا، فَشَرَطُوا لَکَ ذَْلِکَْ؛[۱۳] در درجات این دنیای پست و زینت و زیورهایش، زهد را بر آنان شرط کردی و آنها پذیرفتند.»
روحانی نه خود و نه خانواده اش باید اسراف کند و نه در برابر اسراف و تبذیر خاموش باشد. روحانیت همان‌گونه که در برابر منکرات عقیدتی و اخلاقی حساس است، باید در برابر اسراف و تبذیر هم احساس مسئولیت کند.[۱۴]
بی شک، وظیفه اصلی مبلّغان دینی (بعد از خودسازی و تزکیه نفس)، تبلیغ و تعمیق معارف و حقایق اسلامی برای مردم است. در این راستا روش‌های متنوعی وجود دارد که به برخی اشاره می‌کنیم:
الف) روش‌های شناختی
- ایجاد زمینه‌ها و زیرساخت‌های مناسب برای گسترش رفتارهای پسندیده و جلوگیری از بروز رفتارهای افراط گرایانه ناپسند.
- توجه دادن به نتایج و پیامدهای کارها، مانند نشان دادن آثار و نتایج حاصل از اسراف کاری.
- روش اعطای بینش.
- روش عبرت آموزی.
- روش طرح قصه.
ب) روش‌های عاطفی
- دعوت به ایمان؛ ۲٫ تحریک ایمان؛ ۳٫ روش الگویی؛ ۴٫ روش موعظه؛ ۵٫ روش تبشیر؛ ۶٫ روش انذار؛ ۷٫ روش دعا.
ج) روش‌های رفتاری
- روش تغییر موقعیت؛ برای مثال اگر فرد دچار اسراف باشد می‌تواند شرایط مختلف محیطی را تغییر دهد.
- روش تحمیل به نفس٫
- روش تذکر؛ مانند یادآوری نتایج اسراف و نشان دادن زشتی آن.
- روش مجازات به قدر خطا.[۱۵]
نقش دولت
همکاری دولت و ملت و هم‌فکری اندیشمندان و مدیران اجرایی، می‌تواند عزّت و استقلال و امنیت و عدالت را به ارمغان آورد و برنامه‌ریزی جامع و دلسوزانه و آگاهانه ضامن اصلاح الگوی تولید و توزیع و مصرف در سطح ملّی و بین‌المللی است. اصلاح الگوی مصرف در سطح کلان نیازمند برنامه‌ای جامع است که در اینجا به فهرستی از ابعاد و عناصر آن اشاره می‌شود:
۱ـ اصلاح اندیشه‌ها و جهان بینی‌ها.
۲ـ اصلاح انگیزه‌ها و اهداف و آرمان‌ها.
۳ـ اصلاح عادت‌ها و سنت‌ها.
۴ـ اصلاح قوانین و مقرّرات.
۵ـ اصلاح ساختارهای اجرایی و اداری.
۶ـ اصلاح روش‌های آموزشی، پژوهشی و اجرایی.
۷ـ اصلاح امیال و خواسته‌ها و احساسات و عواطف عمومی.
۸ـ اصلاح ذائقه‌ها و نگاه‌ها.
۹ـ اصلاح و تغییر ابزارها و وسایل تولید و توزیع و مصرف.
۱۰ـ اصلاح رسانه‌ها و ابزارهای ارتباطی و پیام رسانی.
۱۱ـ سیاستگذاری و تنظیم قوانین.
۱۲ـ گسترش همه جانبه دولت الکترونیک.
۱۳ـ مدیریت بهینه منابع انسانی.
۱۴ـ حفظ و توسعه سرمایه اجتماعی.
۱۵ـ بسترسازی و ایجاد قابلیت بین واحدهای بخش خصوصی.
۱۶ـ بهینه‌سازی مصرف انرژی با استاندارد سازی تولید.
۱۷ـ ایجاد عزم ملی برای فرهنگ‌سازی در این زمینه.
تشریفات و تجمّلات و تغییر دکوراسیون و هزینه‌های زاید در ادارات و مؤسسه ها از مصادیق اسراف و تبذیر است.
بسیاری از بودجه‌های ورزشی و همایش‌ها و سفرهای خارجی و جشنواره‌های گوناگون، از نمونه‌های آشکار هدر رفت اموال عمومی است. برخی از بودجه‌ها هم در مسیر اهداف و مأموریت‌ها و سیاست‌ها هزینه نمی‌گردد و به بیراهه کشیده می‌شود. مصرف بودجه در مسیرهای انحرافی و ناهماهنگ با اهداف و سیاست‌ها عوامل مختلفی دارد مانند: ۱ـ عوامل انسانی۲ـ عوامل ساختاری ۳ـ عوامل قانونی.[۱۶]
امام علی۷ دراین باره می فرمایند : «سوء التدبیر مفتاح الفقر» بدی تدبیر (کارگردانی و اداره‌گری) کلید فقر است.[۱۷]نیز فرموده اند: «وَ لکِنّنی آسیَْ أَنْ یَلِیَ أَمرَ هذِهِ الْأُمَّـۂَ سُفَهَاؤُهَا وَ فُجَّارُهَا فَیَتَّخِذُوا مَالَ اللهِ دُوَلا»[۱۸]اندوه من این است که بر این امت کم‌خردان و بدکاران حکم فرمایی کنند و مال خود را میان خودشان دست‌به‌دست برگردانند.
خطر حاکمیت سفیهان و نادانان در کنار خطر بدکاران و بدعملان قرار گرفته است، معنای این هماوردی این است که خائن با ناوارد در زیان‌رسانی به خلق و انحطاط جامعه و محرومیت آفرینی در مردم برابر هستند.
رسانه ها یکی دیگر از مراجع نقش آفرین فرهنگی در اصلاح الگوی مصرف هستند. زیرا رسانه ها در میان آحاد مردم بسیار تأثیر گذارند.
رسانه ها می‌توانند از سه طریق تأثیر گذار باشند: الف: فرهنگ‌سازی ب: اطلاع‌رسانی د: نظارت.
الف) فرهنگ سازی
- تغییر سبک زندگی بر اساس مدیریت پیام در سریال‌ها و آگهی‌های بازرگانی و غیره و پرهیز از مصرف‌گرایی و تجمل.
- ارائه و ترویج الگوهای رفتاری متناسب با ارزش‌ها و فرهنگ‌های اصیل اسلامی و ایرانی در مناسبت های مختلف به ویژه در آئین‌های شادی و سوگواری.
- ترویج ارزش‌ها و فضائل اخلاقی مانند قناعت، ساده زیستی و صرفه‌جویی به‌صورت جذاب و در برنامه‌های گوناگون.
- نکوهش رفتارهای غلط و مذموم مانند اسراف، چشم و هم‌چشمی، تفاخر، مدگرایی، خودنمایی و مصرف‌زدگی.
- آموزش شیوه‌های صحیح مصرف با بهره‌گیری از اصول و سازوکارهای آموزش مستقیم و غیرمستقیم رسانه.
- بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌های محلی و شبکه‌های استانی برای شناسایی و ترویج الگوهای بومی مصرف بهینه و جلوگیری از هجوم فرهنگ مصرف‌گرایی به شهرهای کوچک و روستاها.
- برنامه‌ریزی دراز مدت برای ترویج الگوی صحیح مصرف در بین کودکان و نوجوانان.
- الگوبرداری از رفتار و منش بزرگان دین و شخصیت‌های محبوب به صورت جذاب، باورپذیر و ملموس٫
ب) اطلاع رسانی
- آگاهی بخشی در خصوص آثار و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگیِ روش های غلط مصرف با استناد به آمار و اطلاعات رسمی.
- اطلاع رسانی و معرفی الگوهای صحیح مصرف در زمینه‌های مختلف.
- ارائه اطلاعات دقیق در مورد الگوی مصرف بایسته در مصرف کالاها.
- اطلاع‌رسانی در مورد آسیب‌ها و زیان های مصرف بی‌رویه برخی کالاها مانند مواد بهداشتی، آرایشی، مواد قندی اشباع شده و… .
- اطلاع‌رسانی در مورد کمبود برخی کالاها.
- اطلاع‌رسانی دقیق و به‌موقع در مورد سیاست‌ها و برنامه‌های دولت و دیگر نهادهای مربوطه در خصوص اصلاح الگوی مصرف و تعریف ساز و کارهای تشویقی و تنبیهی در این زمینه.
- معرفی استانداردهای ملی و بین‌المللی کالاها و خدمات با هدف ترویج مصرف کالای با کیفیت و با دوام و حذف کالای بی‌کیفیت.
- ارائه بررسیهای مقایسه ای در مورد وضعیت مصرف در جامعه ما و برخی کشورهای توسعه‌یافته با هدف معرفی شیوه‌های مؤثر مدیریت مصرف و تغییر نگرش‌های غلط.
ج) نظارت
- فراهم آوردن زمینه حضور نهادهای نظارتی در رسانه برای ارائه گزارش به مردم.
- نقد و بررسی سیاست‌های دولت در حوزه اصلاح الگوی مصرف.
- بررسی نقاط ضعف و قوت سیاست‌های دولت و بخش خصوصی در حوزه‌های تولید، واردات و توزیع و تأثیر آنها در شکل‌گیری الگوی مصرف در جامعه.
- نظارت بر اجرای استانداردها و کنترل کیفی کالاها، خدمات و مواد غذایی از طریق رسانه ها.
- دریافت و انعکاس بازخوردها و دیدگاه‌های مردم درباره سیاست‌ها و عمل‌کرد نهادهای مسئول از راه نظرسنجی.
- الزام نهادهای مسئول برای پاسخگویی به افکار عمومی در این زمینه[۱۹].
نتیجه
(پیامدهای مصرف بهینه)
مصرف بهینه یعنی هر چیز را درست و به‌جا انجام دادن و این استفاده بهینه است که ما را به نتایج مطلوبی خواهد رساند از جمله :
- انسان را به اطاعت از خدا وا می‌دارد. مصرف درست و به‌جا به معنای اطاعت از امر الهی و امتثال فرمان خداوند است. در این زمینه آیات و روایات زیادی وجود دارد.
- باعث افزایش دانش مردم می‌شود و به یک مدیریت صحیح خواهد انجامید.
- باعث کاهش هزینه‌های خانواده می‌شود.
- ما میراث‌دارهای نسل آینده هستیم نه میراث‌خوار، باید شرایطی را فراهم کنیم که این منابع خدادادی به نسل آینده هم منتقل شود.
- اصلاح الگوی مصرف ممکن است به کاهش آلودگی زیست محیطی هم کمک کند .
فهرست منابع
قرآن کریم
- حکیمی، محمد، معیارهای اقتصادی در تعالیم رضوی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، قم، ۱۳۷۶٫
- صدوق، ابی‌جعفر، عیون اخبار الرضا، رضا مشهدی، چاپ دوم، شهریور ۱۳۶۳٫
- فیض الاسلام، علینقی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، آثار فیض الاسلام، بی‌جا ، تجدید چاپ اسفند ۱۳۷۲٫
- کرمی، رضاعلی، روش‌های تبلیغ از طریق (خطابه، ابزارها، روضه، مناظره)، دارالثقلین قم، چاپ دوم.
- کلانتری، علی‌اکبر، اسلام و الگوی مصرف، بوستان کتاب، چاپ و نشر دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۸۷٫
- کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی، دارالکتب الاسلامیه آخوندی، چاپ سوم، ۱۳۶۷٫
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، مؤسسـۂ الوفا، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳٫
- محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمه، دارالحدیث، چاپ اول، بی تا.
- نوری طبرسی، حسین، مستدرک الوسائل، مؤسسـۂ آل البیت، چاپ دوم، ۱۴۰۸٫
- هاشم زئی، حجت، مصرف صحیح، (راهکارها و آسیب‌ها از دیدگاه قرآن و حدیث)
سایت
- سلجوقی، خسرو، رسانه ملی و اصلاح الگوی مصرف، خبرگزاری فارس، ۲۳/۲/۱۳۸۸- ۲۲ آبان ۱۳۸۸ www.farsnews.ir
- طارمی، محمدحسین، مقایسه مصرف‌گرایی در کشور با الگوهای مصرف اسلامی، شبکه خبری تحلیلی صنایع نیوز، ۲۹مرداد ۱۳۸۸- سه‌شنبه ۱۲آبان ۱۳۸۸٫
- پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی. www.isca.ac.ir
- پایگاه حوزه.برای اصلاح الگوی مصرف چه باید کرد. www.hawzah.net
نشریه
- معاونت تبلیغ و آموزش‌های کاربردی حوزه علمیه قم، ماهنامه اطلاع‌رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان، شماره۱۲۲، ذیحجه ۱۴۳۰ (آبان-آذر۱۳۸۸هـ.ش).
پی نوشت ها:
[۱] . سیدمحمود طاهری، ماهنامه اطلاع رسانی مبلغان، شماره ۱۲۲، ص۶۸٫
[۲] . محمدحسین طارمی، مقایسه مصرف‌گرایی در کشور با الگوهای مصرف اسلامی، شبکه خبری تحلیلی صنایع نیوز، ۲۹ مرداد ۱۳۸۸٫ www.sanavenews.
[۳] . محمد باقر مجلسی، بحارالأنوار،ج۶۲، ص۱۶۶ .
[۴] . انبیاء/۳۰٫
[۵] . محمدبن‌یعقوب کلینی، کافی، ج۶، ص۲۸۷٫
[۶] . محمدباقر مجلسی، بحارالانوار،۳ج، ص۸۷٫
[۷] . نحل/۸۱٫
[۸] . انفال/۱۱٫
[۹] . محمدبن یعقوب کلینی، کافی، ج۶، ص۴۳۸٫
[۱۰] . همان، ص۵۰۹٫
[۱۱] . نقش زنان و خانواده در اصلاح الگوی مصرف،۲۰ اردیبهشت ۱۳۸۸، به نقل از رسالت، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. www.isca.ac.ir.
[۱۲] . طه/۱۳۱٫
[۱۳] . شیخ عباس قمی، دعای ندبه، مفاتیح الجنان، ص۸۶۸٫
[۱۴] . برای اصلاح الگوی مصرف چه بایدکرد؟ مبلغان تیر و مرداد ۱۳۸۸، شماره ۱۱۷، پایگاه حوزه ، www.hawzah.net.
[۱۵] . اصلاح الگوی مصرف،۲۲ آذر ۱۳۸۸، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، www.isca.ac.i.
[۱۶] . برای اصلاح الگوی مصرف چه باید کرد؟ مبلغان تیر و مرداد۱۳۸۸، شماره ۱۱۷، پایگاه حوزه www.hawzah.net.
[۱۷] . محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج۲، ص ۱۳۸۵٫ به نقل از غرر الحکم.
[۱۸] . سید رضی، نهج البلاغه، ترجمه فیض الاسلام،از نامه‌های حضرت به اهل مصر توسط مالک، ص۱۰۵۰٫
[۱۹] . خسرو سلجوقی، رسانه ملی و اصلاح الگوی مصرف، خبرگذاری فارس، ۲۳/۲/۱۳۸۸- ۲۲آبان ۱۳۸۸،www.farsnews.ir.
