وب سایت نشریه جستار انعکاس آثار علمی فرهنگی دانش پژوهان،اعضای حلقه های علمی تبلیغی، دانش آموختگان اداره کل آموزش و فضلای حوزه
مهدی محقق، متولد ۱۳۰۸ش در مشهد و مدارج عالی تحصیلی را از همین پایگاه علمی آغاز نموده است. ایشان گواهینامه اجتهاد را از مراجع عظام مرحوم آیت‌الله‌العظمی محمدتقی خوانساری و مرحوم آیت‌الله‌العظمی محمدحسین کاشفُ‌الغطاء در ۱۳۳۰ش دریافت نمود. سال بعد، از وزارت فرهنگ وقت، گواهینامه مدرسی علوم رشته منقول را اخذ کرد و در سال ۱۳۳۷ش موفق به اخذ دکترای الهیات و معارف اسلامی از دانشگاه تهران و نیز دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران(۱۳۳۸ش) شد.
استاد محقق در طول دوران زندگی خود از فیض اساتید بزرگی در حوزه و دانشگاه بهره‌مند گشت که به تفکیک زیر از آنها یاد می‌کنیم.
اساتید ادبیات عرب: میرزامحمدتقی ادیب نیشابوری‌ثانی و بدیع‌الزمان کردستانی؛ در فقه و اصول: شیخ محمدرضا ترابی‌خانرودی و میرزااحمد مدرس‌یزدی و شیخ محمدعلی مدرس‌تبریزی و ابوالقاسم گرجی؛ در منطق: آیت‌الله‌العظمی وحیدخراسانی؛ اساتید فلسفه: میرزامهدی مدرس‌آشتیانی و آیت‌الله محمدتقی آملی و سید محمدکاظم عصارتهرانی و آیت‌الله مهدی الهی‌قمشه‌ای و میرزا ابوالحسن شعرانی؛ در عرفان: شیخ محمدعلی حکیم‌شیرازی؛ در زبان و ادبیات فارسی: بدیع‌الزمان فروزانفر و جلال‌الدین همایی و استاد محمد معین.
از استاد محقق، آثار علمی‌پژوهشی فراوانی در قالب کتاب، مقاله و… چه به شکل تألیفی و چه ترجمه و تصحیح به یادگار مانده است.
کتاب‌های استاد، اعم از تألیف و ترجمه و مجموعه مقالات به ۸۰، و مقالات فارسی و عربی به ۱۳۰، و مقالات انگلیسی به متجاوز از ۳۵ بالغ می‌شود. این مقالات در مجلات معتبر دانشگاه‌های ایران و نشریات علمی کشور و همچنین در مجلات علمی کشورهای انگلستان، فرانسه، آمریکا، ایتالیا، هلند، ترکیه، مصر، اردن، لبنان، سوریه، افغانستان، پاکستان و هندوستان چاپ و منتشر شده است. ایشان برگزیده دوره نخستِ چهره‌های ماندگار(۱۳۸۰ش) است.
در اینجا به اهم آثار ایشان اشاره می‌شود.
کتاب: تصحیح تفسیر «کشفُ‌الاسرار وعدهُ‌الابرار»، رشیدالدین میبدی، انتشارات دانشگاه تهران ۱۳۳۹ش؛ السیره الفلسفیه رازی، با مقدمه در شرح احوال و آثار و افکار او: ۱۳۴۳ش؛ تحلیل اشعار ناصرخسرو، چاپ‌های مکرر از انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۴۴ش؛ لسانُ‌التنزیل، مقدمه و تصحیح و فهرست الفبایی لغات قرآن: چاپ‌های مکرر نشر کتاب: ۱۳۴۴ش؛ الشکوک علی جالینوس، تصحیح و مقدمه عربی، انگلیسی و فارسی، چاپ مالزی، ۱۳۷۲ش؛ تصحیح «باب حادی‌عشر» علامه حلی، با دو شرح فاضل مقداد و ابوالفتح‌بن مخدوم حسینی، چاپ‌های مکرر: ۱۳۶۵ش؛ معالمُ‌الاصول، شهیدثانی، ۱۳۶۱ش؛ الدراسهُ‌التحلیلیه لکتاب الطب‌الروحانی لمحمدبن زکریای رازی، به زبان عربی، فارسی و انگلیسی، ۱۳۷۸ش؛ یادنامه ادیب نیشابوری، ۱۳۵۶ش؛ تصحیح «نصاب انگلیسی»، معتمدالدوله فرهادمیرزا، ۱۳۸۴ش؛ الاسئله والأجوبه، پرسش‌های ابوریحان بیرونی و پاسخ‌های ابوعلی سینا، تصحیح و مقدمه فارسی و انگلیسی از مهدی محقق و سید حسین نصر: ۱۳۵۲ش؛ طرح تدوین دائرهُالمعارف تشیع، مهدی محقق، ۱۳۶۲ش؛ اوامر و نواهی، قسمت اصول فقه معالم‌الاصول، همراه با فرهنگ اصطلاحات و معادل انگلیسی آنها، به تصحیح مهدی محقق: ۱۳۸۵ش؛ ترجمه انگلیسی شرح غررُالفراید معروف به شرح منظومه حکمت سبزواری، از مهدی محقق و توشی هیکو ایزوتسو، (انتشارات کاروان، نیویورک ۱۹۷۷م، دانشگاه تهران، ۱۳۷۰ش؛ درآمدی بر دانشنامه پزشکی در اسلام و ایران (فهرست الفبایی اصطلاحات پزشکی و داروشناسی)، ۱۳۸۹ش؛ ۱۵۰۰یادداشت در مباحث لغوی، ادبی، تاریخی، فلسفی، کلامی و تاریخ علوم، ۱۳۷۸ش؛ و… .
سوابق علمی و اجرایی
استاد محقق، دارای سوابق اجرایی بسیاری در داخل و خارج کشور بوده است. در زیر به اهم این موارد اشاره می‌شود:
استادی دانشگاه تهران از ۱۳۴۵ تا ۱۳۶۱ش؛ مدیر مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران - مک‌گیل از ۱۳۴۷ش؛ رییس بخش کتب خطی کتابخانه ملی ایران از ۱۳۳۷ تا ۱۳۳۹ش؛ معاون آموزشی و پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران از ۱۳۴۷ تا ۱۳۴۸ش؛ مدیرگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران از ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۷ش؛ رییس هیئت‌تحریریه دایرهُالمعارف تشیع از ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۲ش؛ مدیرعامل بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی از ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۴ش؛ استاد فلسفه و کلام و اصول فقه شیعه در موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل؛ سرپرست گروه فلسفه و کلام بنیاد پژوهشهای اسلامی؛ عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی از ۱۳۶۹ش؛ و فرهنگستان علوم پزشکی (گروه طب اسلامی)؛ عضو مجمع بین‌المللی تاریخ پزشکی، و مجمع بین‌المللی تاریخ علم و فلسفه عربی و اسلامی(پاریس)؛ عضو فرهنگستان زبان عرب مصر (مجمع اللغهُ‌العربیه)؛ فرهنگستان علوم اسلامی هند (المجمع العلمی الهندی)؛ فرهنگستان زبان عرب دمشق (مجمع اللغهُ‌العربیه بدمشق)؛ فرهنگستان مباحث علوم و تمدن اسلامی اردن (المجمع الملکی)؛ و… .
